Yıllar evvel, süper enflasyonist bir dönemi yaşamıştık.
TL güneşte kalmış buz gibi erirken, fiyatlar, yetişmesi mümkün olmayan bir hızla artıyordu.
Hükümet, pahalılığı kontrol etme bakımından elinde her hangi bir enstrüman olmadığı için, Türkiye’nin desteğiyle her ayın hayat pahalılığını, maaş ve ücretlere yansıtıyordu.
Çare miydi?
Elbette değildi.
***
Her köşe yazarı gibi benim de hayat pahalılığının özüyle ilgili çok sayıda yazım var.
Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikasında, ciddi ciddi sendikacılık deneyimim olduğu için hayat pahalılığı ödeneğini doğru okumada, hiçbir zaman sorunum olmadı…
Hayat Pahalılığı ödeneğine bakış açımın özü şudur…
“Hayat pahalılığı ödeneği, gelirdeki gerilemenin, giderilmesi, satın alma gücünün yerine getirilmesidir.
Hayat pahalılığı ödeneği KAYBEDİLEN EŞEĞİN BULUNMASIDIR.
Bir şartla, gerçek anlamda hayat pahalılığıyla savaşta, gelirlere eşitliği sağlayacak kadar hayat pahalılığı ödeneği verilirse…
En başta ülkeyi yönetenler, şunu bilerek konuşsun.
HAYAT PAHALILIĞI ÖDENEĞİ, ARTIŞ DEĞİLDİR.
ALLAH, FAKİRİ SEVİNDİRECEĞİ ZAMAN, EŞEĞİNİ KAYBETTİRİP, SONRA BULDURURMUŞ.
***
Pahalılığın çeşitli nedenlerle kontrol edilemediği ülkelerde, hayat pahalılığı ödeneği, maaş ve ücretlere yansıtıldığı günün sonrasında, maaş ve ücretlerde erime, gerileme yeniden başlar.
Önemli olan maaş ve ücretlerin, ne kadar olduğu değil, satın alma gücünün hangi düzeyde olduğudur.
Hükümetlerin, bu bağlamda başarı karnesindeki notları, hayat pahalılığı ödeneğiyle değil, pahalılığı önlemedeki başarı düzeyine göre yazılır.”
***
Pahalılıkla mücadele, kolay mı?
Eğer, ekonominin ipleri elinizdeyse çok kolay olmasa da çok zor da değildir.
1974 Barış Harekatı sonrası Kuzey Kıbrıs’ta kullanılan resmi para birimi TL’dir.
Bizim Merkez Bankamızın, TL üzerinde her hangi bir operasyonel yetkisi yoktur.
TL’nin yabancı para birimleri karşısında gücünü korumaya yarayacak kararları da KKTC Merkez Bankası üretemez.
Dünyanın her yerinde pahalılıkla mücadelede, öncelikle marketlerde halkın yoğun olarak tükettiği ürünlerin fiyat denetimi önemlidir, hatta zorunludur.
Marketlerde fiyatları denetleyip, “ uçması” önlenemezse, psikolojik dürtünün de etkisiyle fiyatlar alıp başını gider.
***
Marketleri öne çıkardığıma göre marketlerde kalarak devam edeyim.
Marketlerde satılan ürünlerin neredeyse tümüne yakının kök fiyatları, dövizdir.
Faturalandırmada döviz görünmeyenlerin, TL fiyatları da, ithal ve fiyat hesaplaması yapılırken ki döviz kuruna göre belirlenir.
Ekonomi ve Enerji Bakanlığı, bilişim destekli programlarla, fiyatları hatta fiyatları etkileyecek hareketleri takip etme yönünde kararla alıp uygulamaya çalışıyor.
Maalesef ete, kemiğe bürünüp, alış veriş poşetlerine yansıyan bir sonuç görünemiyor.
Hayat pahalılığıyla mücadele başarılı olunsa Hayat Pahalılığı çok aşağılara inecek… Hayat Pahalılığı ödeneğinin de lafı edilmeyecek.
***
Güney’den, Kuzey’e geçerek alışveriş yapanlar, marketler ve en genel anlamda çarşı için önemlidir.
Bizdeki pahalılık Güney’den gelenlerin azalmasına neden oluyor mu?
Oluyor tabii. Özellikle Rumların ilgi gösterdiği marketlere gidip, kimseyle konuşmadan 15 dakika gözlem yapmak yeter.
Talep de gerileme olursa, doğal olarak arzda da gerileme olur. Arz gerilerse, ithalatta azalma gözlenir. İthalatta gerileme olursa, gümrük gelirlerinde, maliyenin kasasına giren parada azalma olur.
Maliyenin gelirleri azalınca, maaşların ödenmesi bile sorun olur.
Bunu görmek için uzman olmaya hiç gerek yok.
Çok konuda az şey bilen biz gazeteciler bunu görüyorsa, işin uzmanlarının görmemesi mümkün değil.
