İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile ABD Başkanı Donald arasındaki restleşme “İki ülke arasında savaş çıkacak mı?” sorusunu gündeme getiriyor. Trump yönetimi İran’la varılan nükleer anlaşmadan çekildikten sonra bu ülkeye yeniden yaptırımlar uyguluyor. ABD’nin amacı İran’ın temel gelir kaynağı olan petrol ihracatını tamamen durdurarak Tahran’ı nükleer programı konusunda Washington’un hoşuna gidecek yeni bir anlaşmaya zorlamak veya rejim değişikliği tetiklemektir. Trump ve ekibinin gönlünde yatan rejim değişikliğidir. ABD bu nedenle İran ekonomisini hedef alıyor ve İran’a yönelik yaptırımlara diğer ülkelerin de uymasını istiyor. Uymayanları cezalandıracağı yönünde tehditler savuruyor. ABD’nin tehditleri büyük firmaları (Total, Siemens, Danieli gibi) İran’dan çekilmeye zorluyor. İran ekonomisi şimdiden ciddi darbeler alıyor. ABD ile İran arasında ekonomi alanında “savaş” başlamış durumda. Önemli olan bunun “sıcak savaşa” dönüşmemesi. İran hükümeti, boğazının sıkılması karşısında sessiz kalmayacağını açıklıyor. Ruhani, ülkesinin ABD’nin baskılarına, yaptırımlarına ve hatta savaş tehditlerine teslim olmayacağını söyledi. “ABD şunu bilmeli ki İran ile savaş bütün savaşların anasıdır” dedi. Trump buna cevap olarak “Amerika’yı bir daha asla tehdit etme, edersen de tarih boyunca çok az bir kesimin katlanmak zorunda kaldığı acıyı çekersin” açıklaması yaptı ve gerginlik had safhaya ulaştı. Bu gerginlik devam edecek.
Trump yönetiminin İran politikaları akla George Bush yönetiminin Irak politikalarını getiriyor. Bush ve ekibi Saddam Hüseyin’i devirme niyetindeydi ve bunun için yalan gerekçeler dahi üretiyordu. Şimdi de Trump ve ekibi İran’da rejim değişikliği sağlamayı hedefliyorlar ve bunun için gerekçeler üretiyorlar. Kurdun yemeye karar verdiği kuzuya “suyumu bulandırıyorsun” demesi misali İran’ı suçluyorlar. Bush, Irak’ı işgal etmeyi başarmıştı ama sonuç ABD için hiç de iyi olmamıştı. Kazanan İran olmuştu. Şimdi amaç İran’ı da alt ederek kaybedileni geri almak ve Ortadoğu’da Washington’un istekleri doğrultusunda bir düzen kurmak. Bu konuda en yakın müttefikleri Suudi Arabistan ve İsrail. İyi de Irak’ın işgalinden bu yana köprülerin altından çok sular aktı. Öncelikle İran Irak değil. İran’ı yönetenler Saddam Hüseyin değil. Çok daha çetin bir ceviz. Ayrıca dünyadaki dengeler değişti. Çin ve Rusya, İran’ı ABD’ye yedirir mi? Bence yedirmez. ABD Suriye’de Beşar Esad’ı bile deviremedi. Rusya bunu engelledi. İran rejimi gibi güçlü bir yapıyı nasıl devirecek?
Peki bu gelişmeler karşısında bir ABD-İran savaşı çıkar mı? Şu an itibarıyla bu olasılık yüksek değil. İran ABD ile savaş istemez. Sonuçta ABD ordusunun gücü İran ordusunun gücünün çok çok üstündedir. İran başka yöntemlerle ABD’ye zarar verebilir ama savaşı kazanamaz. Savaş durumunda tıpkı Irak’ta olduğu gibi ülke harap olur ve belki mollar rejimi değişir. Trump gerçekten bir savaş istiyor mu? Büyük olasılıkla istemiyor. Baskılarla istediklerini alabileceğini düşünüyor. Fakat ABD’de sağ, muhafazakar çevrelerde güçlü bir İran karşıtı lobi var. Bu çevreler işi savaşa doğru sürüklemek istiyorlar. Ayrıca böylesi durumlarda tarafların istememesine rağmen savaş patlak verebilir. Durum kontrolden çıkabilir. Şimdilik ekonomi ve karşılıklı açıklamalar alanlarında savaş sürüyor. Umarız daha öteye gitmez. ABD ile İran arasında bir savaş tüm bölgeyi etkiler.
İran ABD’nin baskılarına boyun eğmeyecek. ABD’nin isteğine uygun yeni bir nükleer anlaşma için masaya oturacağını sanmıyorum. Ekonomik zorluklara rağmen direnecek. Çin ve Rusya gibi güçlerden destek alırsa direnme gücü artacak. Avrupa Birliği de Donald Trump’ın İran politikalarından memnun değil. Nükleer anlaşmayı kurtarmak için çaba harcıyorlar ama işleri zor. Türkiye’nin çıkarları ABD’nin İran politikaları ile örtüşmüyor. Olası bir savaş Türkiye için büyük olumsuzluklar yaratacak. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun “Nükleer anlaşmadan ABD’nin çekilmesini de biz doğru bulmadık”, “İran’a yönelik yaptırımlara uymak zorunda değiliz” açıklamalarını bu çerçevede okumak gerek. Baskı altındaki İran’a büyük olasılıkla çeşitli yollardan Türkiye de yardımcı olacak.
The New York Times gazetesinde “Should We Be Anticipating War With Iran? No, but It Could Get Nasty” başlıklı yazısında Rick Gladstone İran’la askeri bir çatışma kaygılarının arttığına işaret ediyor. ABD’nin baskılarının Tahran’ın tavrını değiştireceği beklentilerine katılmıyor. ABD’deki şahinler de kolay kolay geri adım atmayacak. Zor bir döneme girdiğimize kuşku yok.
