1979 yılının Aralık ayında Sovyet ordusunun Afganistan’a girmesinden bu yana ülkenin savaş içinde olduğunu söyleyebiliriz. Savaşan taraflar değişti ama savaş devam etti. ABD’ye yönelik 11 Eylül 2001 saldırılarından sonra Bush yönetimi Afganistan’da iktidarda olan Taliban’ı devirmek için bu ülkeye askeri müdahalede bulundu. Taliban, 11 Eylül saldırılarını düzenleyen El Kaide ve lideri Osama Bin Laden’e ev sahipliği yapıyordu. Amerikan ordusu kısa sürede Taliban’ı iktidardan uzaklaştırdı ve yeni bir hükümet oluşturdu. Ancak Taliban’ı tamamen yenmek mümkün olmadı. Gazetelerin manşetlerinden inmiş olsa da Afganistan’da savaş devam ediyor. Bu savaşta 2400 civarında Amerikan askeri hayatını kaybetti, 20 bin civarında asker yaralandı. 2001’den bu yana Afganistan’ın kayıpları yüz binlerle ölçülüyor.
16 yıldır süren Afganistan savaşı Amerikan ordusunun en uzun savaşı. Savaşın ekonomik faturası çok yüksek. Bu yılki bütçe ile birlikte ABD’ye 800 milyar dolara mal olduğu tahmin ediliyor. Halen Afganistan’da 8400 civarında Amerikan askeri var. NATO’nun katkısı 6000 asker civarında. Başkan Obama Amerikan askerlerinin sayısını azaltma ve sonuçta geri çekilme politikası izliyordu. Donald Trump, seçim kampanyasında Afganistan’dan geri çekilme sözü vermişti. Şimdi herşey değişti. Başkan Trump Afganistan’a 4000 civarında daha asker göndereceğini açıklayarak “kazanıncaya kadar” savaş sözü verdi. Foreign Policy’de Kelly Magsamen’in yazdığı gibi “artık Afganistan savaşı Trump’ın savaşıdır” ve açıklanan politika ucu açık bir savaşa işaret ediyor. Trump, Amerikan askerlerini Afganistan’a gönderme kararı veren üçüncü başkan oldu. Kısacası Afganistan savaşının sonu görünmüyor.
Trump yönetimi aylardan beri yeni Afganistan politikasını oluşturmaya çalışıyordu. Nihayet bu süreç tamamlandı ve Trump yeni politikayı Pazartesi günü açıkladı. Yeni politika oluşturma çalışmaları Afganistan’da Taliban’ın elde ettiği başarılar fonunda gerçekleşti. ABD ve müttefiklerinin tüm çabalarına rağmen Taliban kontrol ettiği bölgeleri genişletiyor, Kabil’deki Eşref Gani hükümetini tehdit ediyor. Neredeyse ülkenin yarısını kontrol ediyor. Afganistan’ın Taliban yönetimine geçmesi El Kaide’nin ve IŞİD’le bağlantılı örgütlerin bu ülkeye yerleşmesi ve üs olarak kullanması anlamına gelecek. Washington’u ve özellikle güvenlik yetkililerini korkutan işte bu senaryo. Taliban iktidarı Afgan halkı ve özellikle kadınlar için korkunç sonuçlar yaratır. Ortaçağlara dönüş olur. Sonuçta yeni politika geri çekilme değil, asker sayısının artırma ve savaşa devam şeklinde oluştu. Politikanın bu şekilde oluşmasında askerlerin önemli rol oynadığına inanılıyor.
Başkan Trump’ın açıklamasında fazla detay yok. Genel bazı politikalar dile getirildi. Başarının kriterlerinin ne olacağı somut değil. Trump “ulus inşa etme çabası” içinde olmayacaklarını özellikle vurguladı. Müzakere ve barışçı çözüm kapılarını tamamen kapatmamaya özen gösterdi. Taliban’ın bazı unsurları ile siyasi bir çözüme varılabileceğini söyledi. Tabii bunlar çok genel şeyler ve hayata geçirilmesi zor. Trump, müttefiklerin de çabalarını artırmalarını istedi. Müttefik sayılan ülkeler içinde Pakistan’ın özel bir yeri var. Pakistan Taliban’ın oluşmasını sağlamış ve onu desteklemiş bir ülke. Pakistan-Taliban ilişkileri çok önemli ve karmaşık bir konu. Trump, konuşmasında Pakistan’a uyarılarda bulundu ve Washington’la çalışmasını istedi. Tabii Pakistan Taliban’ı koruduğunu, arka çıktığını reddediyor. Nitekim Trump’a cevaben benzeri bir açıklama yapıldı. ABD Pakistan’a yönelik baskıları artırmaya hazırlanıyor. Yardımlar kesilebilir. Pakistan acaba geri adım atar mı?
Trump, kendi Afganistan politikasını “çok farklı” olarak nitelese de aslında ortada yeni fikirler olmadığı görülüyor. 16 yıl sonra ABD’nin bu konuda yeni fikirleri yok. Politico’da yazan Susan Glasser özellikle bu noktaya dikkat çekti. Trump savaşı kazanmaktan, zaferden söz etti. Peki bu mümkün mü? 16 yılda niçin başarılamadı? Taliban’a karşı şavaşı kazanmanın çok zor olduğunu ve bunun çok zaman gerektireceğini herkes biliyor.
Donald Trump’ın açıkladığı “yeni” Afganistan politikası aslında daha önce oluşturulan politikalardan çok farklı değil. Başarılı olup olmayacağı da belli değil. Dünyanın pek ilgi göstermediği ama insanların devamlı olarak hayatını kaybettiği bu savaş yakında bitmeyecek gibi. Tünelin ucunda ışık görünmüyor. Olan Afganistan halkına oluyor. Coğrafi konumu nedeniyle Afganistan hem Soğuk Savaş döneminde, hem de sonrasında büyük güçlerin ve komşu ülkelerin oyun ve rekabet alanı olmaktan kurtulamadı. Yakında kurtulması beklenmiyor.
