İnsan, dünyaya bir ayna ile gelir.
O aynada kimi zaman ışığını görür, kimi zaman gölgesini…
Her iyilik bir tohumdur, kök salmak ister;
her kötülük de bir gölge gibidir,
ışığı hatırlatmak için peşine düşer.
Ve insan, kendi özünü bilmedikçe ne tohumunun farkına varır
ne de gölgesini tanır.
Her kötülüğün ardında bir neden vardır.
Ama o neden, yalnızca hayatının nedenini bilenin dilinde anlam taşır. “Bu kötülüğü neden yaptın?” sorusu, aslında rastgele sorulabilecek bir soru değildir; o, yalnızca kendi varoluşunun iplerini elinde tutan, bu hayata neden geldiğini sorgulamış ve kendi özünü bilen kişiye sorulabilir. Çünkü o kişi bilir: her eylemin ardında bir tohum, her seçimde bir kök, her tercihte bir sebep vardır. Kendi merkezinde duran insan, işlediği iyiliğin de kötülüğün de sorumluluğunu taşıyacak cesarete sahiptir.
Oysa yaşamın nedenini bilmeyene böyle bir soruyu yöneltmek boşunadır. Çünkü bilmeyen, yaptığını da kökenini de anlamaz. Onun cevabı yüzeyde gezinir: bahaneler, alışkanlıklar, tepkiler… Kendini tanımayanın eylemlerinde kök değil yalnızca gölge vardır. Bu yüzden ona “neden yaptın?” demek beyhude, “nasıl yaptın?” diye sormak bile gereksizdir. Zira ne nedeni bilir ne de yöntemi farkındalıkla kavrar.
İşte burada insanın iki farklı hali açığa çıkar: bencillik ve kendi merkezinde olmak. Bencillik, köksüzlüğün en belirgin yüzüdür. Bencil insan, her şeyi kendine çeker; almak ister, tüketir, sömürür ama vermez. Gözü doymaz çünkü özüyle bağı kopuktur. Onun hareketi, köklü bir merkezden değil, doyurulamayan bir boşluktan doğar. Bencillik, insanı sadece kendisine hapseder, onu toplumsal bütünün içinde yalnız bir ada gibi bırakır. Aldığını kendisine yığar ama hiçbir zaman doymuş, tamamlanmış ya da huzurlu hissetmez. Çünkü o aslında kendi içindeki açlığa hizmet eder.
Kendi merkezinde olmak ise bambaşkadır. Bu hal, insanın özünü bilmesiyle mümkündür. Kendi merkezinde duran insan, içsel dengesine yerleşir. Ne fazlasını ister ne eksilene göz diker. İhtiyacını bilir, kanaatkârdır ama bu kanaatkârlık boyun eğmek değil, bilgeliktir. Varlığının nedenini kavradığı için hem iyiliğinin hem kötülüğünün sorumluluğunu üstlenir. Kendi merkezinde olan insan, kendini kandırmaz, gölgesinden kaçmaz, karanlığını da ışığını da tanır. Onun varlığı kökleriyle toprağa, dallarıyla göğe bağlanan bir ağaç gibidir: hem kendine hem bütüne hizmet eder.
Toplumun büyük yarası da işte buradadır. Çağımızda bencillik bir salgın gibi yayılmıştır. İnsanları içi boş kabuklara dönüştürmüş, tüketen ama üretmeyen, alan ama paylaşmayan kalabalıklar yaratmıştır. Bu yüzden toplumda sorulan çoğu “neden” cevapsız kalır. Çünkü bencil insan, neden değil yalnızca çıkar peşindedir. Yaşamın derin nedenini bilmediği için yaptığı kötülüğün ya da iyiliğin kökünü de açıklayamaz. Onun ağzından çıkan cevaplar ya bahanelerdir ya da suçu başkasına atan kelimeler. Bu yüzden bencil bir toplumda soruların ardındaki hakikat kaybolur, nedenler gölgede kalır.
Oysa kendi merkezinde olan insan farklıdır. O, hem bireysel hem de toplumsal iyileşmenin anahtarıdır. Çünkü kendi varlığının kökenini bilen insan, yalnızca kendini değil bütünü de düşünür. Onun için eylemler yalnızca kendine hizmet etmez; bütünün de yararını gözetir. Bu nedenle toplumun kurtuluşu da ancak bireylerin kendi merkezinde yeniden kök salmasıyla mümkündür. İnsan kendini bilir, merkezinde durur, kökünü toprağa salar, işte o zaman iyilik de kötülük de sorumluluk kazanır; nedenler berraklaşır.
“Bu kötülüğü neden yaptın?” sorusu, aslında hepimizin önünde bir aynadır. Kimine sorarsın, karşında derin bir bilgelik bulursun; yaptığı eylemi sahiplenir, kökünü işaret eder. Kimine sorarsın, aldığın tek şey bencil bahanelerin gürültüsüdür. Ve bu ayna bize şunu gösterir: İnsan ya bencilliğin boşluğunda kaybolur, kendi gölgesinde tüketir kendini… Ya da kendi merkezinde, varoluşunun nedenini hatırlar ve bütün yaşamına anlam katar.
